یکی از اصلی ترین پایه های اقتصاد در کشور ایران، «صنعت و معدن» است. صنعت هر کشور در کنار معدن و کشاورزی آن کشور می تواند تمامی فعالیت های تولیدی یک جامعه را در بر گیرد و به طور مسلم نقش حیاتی را در پیشرفت اقتصادی کشور ایفا می کند. در این بخش به اختصار به کلیه صنعت یا صنایع و کلیه معدن ها و یا معادن کشورمان می پردازیم.
«صنایع»، مجموعه ای از صنعت های مختلفی است که تمام فعالیت های اقتصادی را که با تولید کالا، خدمات و با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات ساخت بشر سروکار دارد را شامل می شود. با وجود اختلاف نظرها در خصوص تعاریف صنعت، پرفسور مایکل پورتر،یکی از برجسته ترین نظریه پردازان اقتصاد در جهان، صنعت را چنین تعریف می کند: «صنعت عبارت است از گروه شرکت هایی که محصولات آن ها جایگزین نزدیکی برای هم هستند.»
مهمترین و اساسی ترین صنایع ایران به ترتیب اولویت عبارتند از: نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، خودروسازی، سد سازی، نساجی، شیمیایی، غذایی، الکتریکی و الکترونیکی. البته علاوه بر این ها صنایع در ایران شامل صنایع دستی از جمله: فرش ، گلیم و زیلو، منبت کاری، خاتم کاری و سفال گری می شود که ما در این جا، مهم ترین این صنایع را بیان می کنیم

ایران از نخستین کشورهایی در جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده‌است.تقریباً یک سوم زمین‌های ایران قابلیت کشاورزی را دارند، اما به دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی در اکثر زمین‌های قابل کشت در ایران کشت و زرعی انجام نمی‌شود. فقط ۱۲٪ از وسعت ایران تحت عملیات کشاورزی است (شامل باغات، تاکستان‌ها و زمین‌های قابل کشتکاری) اما کمتر از یک سوم از زمین‌های قابل کشتکاری تحت آبیاری است و مابقی تحت کشاورزی خشک‌اند. شمال و شمال‌غرب ایران دارای خاک حاصلخیزند.

شرکت دانش‌بنیان ماشین‌سازی اراک بزرگ‌ترین شرکت ایرانی در زمینه ساخت مجتمع‌های پتروشیمی، ساخت پالایشگاه‌های گاز، پالایشگاه‌های نفت، نیروگاه‌ها و کارخانجات سیمان است که تجهیزات صنایع نفت و گاز، تجهیزات ترابری و تجهیزات معدنی نیز تولید می‌کند. این شرکت به منظور پشتیبانی از صنایع بنیادین و برآورده کردن نیازهای صنعتی کشور، در سال ۱۳۴۶ در زمینی به مساحت ۱۳۴ هکتار توسط کارشناسان اتحاد جماهیر شوروری در ازای صادرات گاز ایران به شوروی[۱] در اراک تأسیس و در سال ۱۳۵۰ به‌عنوان اولین صنعت سنگین ایران به‌بهره‌برداری رسید.[۲]

این شرکت با داشتن بیش‌از نیم‌قرن سابقه و تجربه، قابلیت‌ها و توانایی‌های علمی، فنی و تخصصی، تجهیزات و امکانات پیشرفته و مدرن در قالب پنج گروه تولیدی مختلف، سه شرکت تابعه مستقل و دو گروه پشتیبانی و مرکز آموزش علمی و کاربردی توانایی انجام پروژه‌های بزرگ ملی را دارا و قادر به تولید انواع محصولات فلزی می‌باشد. این شرکت در حال حاضر وابسته به صندوق ذخیره فرهنگیان می‌باشد.

از بعد از اقبال یافتن دیدگاه­های اقتصاد بازار آزاد از دهه 1980 صحبت از اهمیت رقابت­پذیری تازگی ندارد. این نکته دیگر بدیهی است که کشورها و بنگاه­ها باید بتوانند در میدان رقابت موثر عمل کنند تا بقا داشته باشند. در اقتصاد بازار این مشتری است که حرف آخر را می­زند. اگر از تمثیلی از سیاست بهره می­گیریم، هر مشتری با خرید خود گویی یک رای به محصول و شرکت سازنده آن می­دهد و در کشاکش این رای دادن­ ها، پیروز این رقابت آنهایی هستند که بتوانند نظر تعداد کافی­ای از مشتریان را جلب کرده باشند و آرای بیشتری به دست بیاورند.

شرکت ملی صنایع مس ایران شرکت استخراج معدن مس ایرانی است،[۱] که در زمینه اکتشاف، استخراج و بهره‫برداری مس، همچنین تولید محصولات مسی همچون کاتد، اسلب، بیلت و مفتول، فعالیت می‌نماید. این شرکت مالک سه معدن مس در سونگون، استان آذربایجان شرقی، مس سرچشمه و میدوک، استان کرمان می‌باشد.

امروزه فراورده‌های نفتی علاوه بر مصرف در زمینه سوخت وسایل نقلیه، روغن موتور و غیره، در تهیه بسیاری از قطعات مورد نیاز ساخت وسایط نقلیه، نقش ارزنده‌ای دارد. فراورده‌های نفتی در تهیه سوخت موشکهای هدایت کننده، سفینه‌های فضایی و ماهواره‌ها و حتی در ساخت بسیاری از قطعات داخلی آن‌ها کاربرد اساسی دارد. مادهٔ اولیهٔ بیشتر داروها و حتی آنتی‌بیوتیکها از ترکیبات نفتی مشتق می‌شود.

از صنایع‌دستی شهر اراک می‌توان به دستبافتهای سنتی (قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی)، رودوزیهای سنتی، آثار چوبی (منبت و کنده‌کاری روی چوب، معرق کاری، پیکرتراشی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، مشبک و گره‌چینی چوب)، سفالگری، کتابت و نگارگری (طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوشنویسی، کتیبه نویسی)، آثار فلزی (مسگری، قلم‌زنی، سفیدگری، چلنگری، مشبک فلز، ملیله طلا و نقره)، ساخت پاپوش سنتی(گیوه‌دوزی و گیوه‌بافی)، آرایه‌های معماری (گچبری سنتی، آینه‌کاری…) و تراش سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی اشاره کرد.